اگر مسافر شهر بهارنارنج، شیراز هستید آثار و مکان های دیدنی بسیاری پیش روی شما هستند که بازدید از هرکدام حال و هوای متفاوتی خواهد داشت. آثار باستانی، خانه های تاریخی و مساجد و آرامگاه های قدیمی از جمله انتخاب های شما برای بازدید هستند. یکی از جذاب ترین بناهای تاریخی این شهر که هنر به کار گرفته شده در آن چشمان شما را خیره خواهد کرد، مسجد عتیق شیراز است. این مسجد تاریخی از لحاظ معماری جایگاه ویژه ای دارد.
مسجد عتیق شیراز در گذر تاریخ
مسجد جامع عتیق که با نام های مسجد آدینه، مسجد جمعه و مسجد جامع نیز از آن یاد می شود قدیمی ترین مسجد شهر شیراز بوده و در زمان حکمرانی عمرو لیث صفاری، دومین حکمران صفاریان، به شکرانه فتح و تصرف شیراز به دستور او ساخته شد. از این مسجد به عنوان اولین مرکز مذهبی شهر که بعدتر شیراز در گرداگرد آن ساخته می شود یاد شده است. مسجد عتیق در گذشته صرفا محلی برای برگزاری نماز و عبادت نبوده بلکه فعالیت های اجتماعی و سیاسی مهمی، به ویژه در زمان انقلاب، در این مسجد در جریان بوده است.
بر اساس تحقیقات و کاوش های باستان شناسان، در گذشته در محل ساخت مسجد عتیق عبادتگاهی متعلق به دوران قبل از اسلام، که احتمال می رود آتشگاه بوده وجود داشته و مسجد نیز بر روی بقایای آن ساخته شده است. وجود این عبادتگاه در طراحی نقشه مسجد نیز موثر بوده است.
در طول این سالها مسجد عتیق بارها مورد مرمت قرار گرفته که بسیاری از آنها از ارزش تاریخی برخوردارد هستند. اولین مرمت در زمان حکومت اتابکان فارس در حدود نیمه قرن شش قمری و پس از آن در زمان حکومت سلطان ابراهیم از سلسله تیموریان در حدود 817 قمری انجام شد. در زمان حکومت صفویان نیز در چندین نوبت مسجد مرمت شده و آخرین نوبت مرمت در سال 1315 توسط اداره باستان شناسی انجام گرفت.
معماری مسجد
مسجد عتیق به سبب کاربری های گوناگون در زمینه های مذهبی، اجتماعی و سیاسی دارای شش درب ورودی است که هرکدام موارد استفاده ویژه ای داشتند. در هر کدام از ضلع های شمالی و جنوبی مسجد یک درب ورودی و در هر کدام از ضعل های شرقی و غربی دو درب ورودی وجود دارد.
ساختمان مسجد بنایی نسبتا مرتفع است که تعدادی شبستان و حجره را شامل می شود و برخی از قسمت های آن در دو طبقه ساخته شده است.
هر کدام از اضلاع این مسجد تاریخی از ویژگی های منحصر به فرد معماری برخوردارد است که ارزش آن را دوچندان می کند.
صحن مسجد
صحن مسجد عتیق شیراز در حدود 1672 مترمربع مساحت داشته و به طور کامل با سنگ مرمر مفروش شده است. در گذشته در مسیرهای ورودی مسجد سنگاب هایی برای وضو گرفتن و رفع تشنگی نیز وجود داشته که امروزه سه نمونه از آنها در صحن مسجد قابل مشاهده هستند. یکی دیگر از این سنگاب ها در مقابل ورودی موزه پارس قرار داده شده و قابل مشاهده است. این سنگاب به شکل دوازده ضلعی بوده و دیواره های آن با نقوش زیبا و آیاتی از قرآن تزیین شده است.
ضلع شمالی یا رو به قبله
بخش شمالی مسجد شامل یک شبستان و یک ایوان است و درب ورودی دوازده امام نیز در این ضلع از مسجد واقع شده است. سردر این ورودی به سبک مقرنس کاشی کاری شده و چهار کتیبه در جرزهای طرفین آن قرار دارد که اسامی دوازده امام بر روی آنها به چشم می خورد. علاوه بر این در قسمت پیشانی سردر نیز کتیبه ای متعلق به عصر صفوی، نوشته شده به دست علی جوهری وجود دارد که در آن مرمت مسجد در 1031 قمری ثبت شده است.
در این ضلع از مسجد همچنین طاق نمای مرتفعی وجود دارد که طاق مروارید خوانده می شود. این طاق نما دوگلدسته بلند و چشمگیر دارد و سقف آن به زیبایی مقرنس کاری شده است. در قسمت بالایی طاق نما و در حاشیه ی داخلی آن آیاتی از سوره انسان، نوسته شده به خط نسخ، بر روی کاشی ها به چشم می خورد. در سمت غرب طاق نمای مروارید، پنج طاق نمای دیگر و دالانی منتهی به درب دوازده امام وجود دارد.
در ضلع شرقی طاق نما نیز یک شبستان وسیع با محراب سنگی و درب های مشبک آهنی وجود دارد. بخشی از شبستان مذکور به شکل دو طبقه ساخته شده و در آن ازاره های 1.5 متری مرمری، دیوارها و ستون های کاشی کاری شده مزین به نقوش زیبای گل و بوته، خطوط اسلیمی و آیات و روایات به چشم می خورد.
ضلع غربی یا رو به آفتاب
ورودی متصل کننده مسجد عتیق به آرامگاه شاهچراغ با رواق های ده گانه در این ضلع از مسجد واقع شده اند. درب ورودی به شبستان جنوبی که یکی از درب های مهم است نیز در ضلع غربی قرار دارد و سردر آن مزین به یزدی کاری، کاشی کاری، مقرنس و معرق می باشد. در قسمت بالایی این ورودی کتیبه ای کاشی کاری شده که آیات قرآن با خط ثلث بر روی آن نگاشته شده اند قرار دارد و تاریخ 1027 قمری نیز بر آن نقش بسته است. کتیبه دیگری که در کنار کتیبه مذکور قرار دارد سال 1026 قمری را ذکر می کند که نشان دهنده مرمت مسجد در زمان شاه عباس اول صفوی است.
ضلع جنوبی یا پشت به قبله
در ضلع جنوبی مسجد طاق نمایی مرتفع با پهنای قابل توجه به چشم می خورد که در سال 1348 شمسی به علت فرسودگی در گذر زمان، مورد مرمت و بازسازی قرار گرفت. در قسمت داخلی این طاق نما کتیبه ای نوشته شده به خط ثلث وجود داشته که امروزه تنها قسمت هایی از آن باقی مانده است. شبستان قدیمی واقع در این ضلع چندان عریض نبوده و طرفین آن به شکل دو طبقه ساخته شده اند. شبستان مذکور دارای سقف آجری و محرابی زیبا و خیره کننده است که سقف آن با استفاده از کاشی های لاجوردی به زیبایی مقرنس کاری شده است. در طرفین محراب ستون های مارپیچی سنگی خودنمایی می کنند. در قسمت بالایی محراب نیز نام پنج تن و سوره حمد نوشته شده به خط نسخ به همراه تاریخ 1361 قمری دیده می شود.
کنار این محراب منبر چوبی کهن با سیزده پله نیز به چشم می خورد که از لحاظ تاریخی ارزشمند است. بر سردر ورودی این شبستان کتیبه کاشی که سال 973 قمری با خط ثلث بر روی آن نوشته شده به چشم می خورد. این تاریخ اشاره به مرمت مجسد در زمان شاه طهماسب اول صفوی دارد.
در این ضلع همچنین دیواری وجود دارد که از آن با نام دیوار ندبه یاد می شود. بر روی این دیوار کاشی کاری شده نقش یک سرو خود نمایی می کند. بر اساس برخی از روایات محلی براق، مرکب آسمانی حضرت محمد (ص)، در وقت عروج ایشان از این مکان گذر کرده است.
ضلع شرقی یا رو به آفتاب
در ضلع شرقی مسجد نیز همانند ضلع جنوبی آن طاق نمایی پهن و مرتفع وجود دارد. در قسمت بالایی این طاق نما کاشی کاری های هنرمندانه و ظریف خودنمایی می کنند. دررون این طاق نما همچنین هشت طاق نمای کوچکتر قرار دارند؛ چهار طاق نما در سمت راست و چهار طاق نما در سمت چپ قرار دارد. یکی از طاق نماهای سمت راست در خروجی مسجد است و در پشت طاق نماهای سمت چپ یک ایوان وجود دارد.
در بین سال های 1358 تا 1361 شمسی، شبستان واقع شده در این ضلع محله اقامه نماز و همچنین کانون فرهنگی و محل قرارگیری کتابخانه بوده است. امروزه اما این شبستان به مخروبه ای غیر قابل استفاده تبدیل شده است. در این شبستان ایوانی با کتیبه های بسیار ارزشمند مزین به آیاتی از قرآن به ویژه آیه تطهیر از سوره جمعه می باشد. در این ضلع همچنین دو رواق سه دهانه نیز وجود دارد که یکی از آنها به کوچه های بین الحرمین راه دارد.
خدایخانه یا دار المصحف
در عصر حکومت ایلخانان، ایالت های فارس و اصفهان تحت فرمان آل اینجو بودند. در زمان فرمانروایی آخرین فرمانروای این سلسله، شاه اسحاق اینجو، به دستور او در میانه صحن مسجد عتیق شیراز، بنایی برای نگهداری و کتابت قرآن کریم ساخته شد که از آن با نام دارالمصحف یا خدایخانه یاد می شود. در این بنا کاتبان قرآن در هنگام تلاوت حافظان، به نگاشتن قرآن می پرداختند.
از این بنا همچنین قرآن سی پاره ارزشمندی که در زمان شاه اسماعیل صفوی کتابت شده به دست آمده است؛ در تمامی صفحات نام مسجد عتیق نگاشته شده است. امروزه این قرآن نفیس به همراه برخی دیگر از قرآن های تک جزیی که در دارالمصحف یافت شدند، در موزه پارس نگهداری و به نمایش گذاشته شده اند.
ساختمان دارالمصحف بنایی به شکل چهارگوش است که در هر ضلع از آن یک ایوان تعبیه شده و ورود به اتاق مرکزی از طریق ایوان های شمالی و جنوبی امکان پذیر است. تمامی ایوان ها توسط ستون هایی برافراشته شده اند؛ ستون های ایوان شرقی و غربی در قسمت سرستون به شیوه مقرنس کاری، ماهرانه حجاری شده اند. در قسمت بالایی ستون ها نیر قطعه های سنگی برش خورده به شکل محراب که توسط نقوش گل و بوته و خط های اسلیمی تزیین شده اند خودنمایی می کنند. این بنا با استفاده از مصالحی نظیر گچ و سنگ ساخته شده و در تمامی این سالها تنها یک مرتبه در سال 1315 شمسی مورد مرمت قرار گرفته است.
در قسمت بالایی این بنا نیز کتیبه ای نفیس از اشعاری درباره قرآن کریم که به خط ثلث نگاشته شده وجود دارد. خطاط هنرمند این اثر یحیی جمالی صوفی، خوشنویس نامدار قرن هشت هجری قمری است و از این کتیبه به عنوان یکی از نمونه های بسیار ارشمند خطاطی ایرانی یاد می شود. ترکیب هنر خطاطی با کاشی کاری های لاجوردی و معرق های ظریف در این کتیبه، اثری چشم نواز و کم نظیر را پدید آورده که چشمان شما را خیره خواهد کرد.
شبستان نوساز مسجد عتیق
در موازات شبستان چهل ستون، در ضلع غربی درب جنوبی، شبستان وسیع و نوسازی وجود دارد که به عنوان شبستان اصلی از آن یاد می شود. این شبستان توسط دوازده ستون بتنی که با سنگ مرمر پوشیده و آراسته شده اند بر افراشته شده است. بر روی دیوارها و محراب این شبستان کتیبه های کاشی کاری شده مزین به آیات و احادیث نبوی و ازاره های مرمری با ارتفاع سه متر به چشم می خورد. در سمت چپ محراب نیز منبری دوازده پله ای که از آهن و سنگ مرمر ساخته شده دیده می شود.
ردپای مسجد عتیق در سفرنامه های تاریخی
جهانگردان نامدار و شناخته شده ای نظیر ابن بطوطه و مقدسی در توصیف مسجد عتیق آن را بسیار وسیع و بی مانند در هفت اقلیم خوانده اند.
شاردن، جهانگرد فرانسوی، نیز پس از بازدید از مسجد عتیق در 1085 قمری، آن را وسیع ترین مسجد قاره آسیا و باشکوه تر از مسجد جامع اصفهان معرفی کرده است.
یکی دیگر از سیاحان فرانسوی به نام مادام دیولافوا نیز در یادداشت خود درباره مسجد عتیق ذکر کرده با وجود خرابی ها و شکستگی های ایجاد شده در دیوارها و طاق ها بر اثر زلزله، نمای مسجد همچنان از شکوه و جلوه ویژه ای برخوردار است.
لسان الغیب حافظ و مسجد عتیق
بر اساس شواهد و گفته های تاریخی مسجد عتیق شیراز مورد ارادت و توجه ویژه لسان الغیب حافظ بوده است. بر اساس نوشته های امین احمد رازی از تذکره نویسان نامدار ایرانی در قرن یازده هجری قمری در کتاب هفت اقلیم نیز حافظ شیرازی تمامی شب های جمعه به قصد تلاوت قرآن، ساعاتی را در مسجد عتیق سپری می کرده است.
همچنین برخی از پژوهشگران ادبی، با توجه اینکه گذران زندگی حافظ از طریق مشاغل دیوانی یا حکومتی صورت می گرفته، بر این باورند که مسیولیت اداره دارالمصحف از طرف شاه اسحاق به حافظ واگذار شده بود و این موضوع یکی دیگر از دلایل حضور مستمر او در این مسجد بوده است.
راه های دسترسی
اگر قصد دارید با استفاده از وسایل حمل و نقل عمومی به مسجد عتیق بروید، با سوار شدن اتوبوس هایی که از خیابان لطفعلی خان زند عبور می کنند خود را به میانه بلوار زینبیه و چهار راه مشیر برسانید.
ایستگاه مترو زندیه نیز نزدیکترین ایستگاه مترو به مسجد است. با پیاده شدن در این ایستگاه به سوار شدن تاکسی یا اتوبوس برای طی کردن بقیه مسیر احتیاج خواهید داشت.
جاذبه های دیدنی نزدیک
با توجه به مجاورت آرامگاه شاهچراغ و همچنین فاصله نه چندان دور جاذبه های دیگری مانند باغ نظر و آرامگاه خواجوی کرمانی از مسجد عتیق، به شما پیشنهاد می کنیم برنامه ریزی خود را برای بازدید از این مکان ها در یک روز تنظیم کنید.
در دنیای ما زیبایی و حیرت آور بودن گونه های مختلفی دارند، از عجایب طبیعی گرفته تا مواردی که توسط انسان ساخته شده اند، آثاری که هنوز پایدار هستند و یا اینکه به ویرانه تبدیل شده اند. فهرست این مقاله نیز حاوی برخی از زیباترین عجایب دنیاست. از بقایای تمدن های گم شده که برخی از آنها هنوز هم رمز آلود هستند، تا شهرهای دلربا و اشیا و عناصر خیره کننده در دنیای طبعیت، تمامی این عجایب همگی در فهرست مقاله ای که مطالعه خواهید کرد حضور دارند.
حتماً تا به حال نشنیده بودید که چه کارهایی از دست خودروهای کاروان بر می آید. برای همین در این مطلب بعد از جستجو در میان خودروهای کاروان، خودروهای پیکنیکی و نمایشگاه های خودروهایی که اندازه یک خانه مجهز هستند، به دنبال مدرن ترین موارد گشتیم. فقط این را بدانید دیگر دورانی که خودروهایی مانند تصویر بالا در خیابان ها وجود داشت گذشته است.
قاره آسیا در حقیقت بزرگترین و در عین حال پرجمعیت ترین قاره جهان به شمار می آید، به طور کل این قاره فضایی معادل 44.58 میلیون کیلومتر مربع را اشغال کرده است و باید بدانید که در این فضا 4 میلیارد و 164 میلیون نفر زندگی می کنند. قاره آسیا بطور کلی متشکل از 48 کشور مستقل، 6 کشور غیرمستقل و 6 کشور وابسته می باشد.
آیا هنگام جستجو در میان محتواهای مربوط به سفرهای هیجان انگیز در رسانه های اجتماعی، فکر می کنید که همه در حال سفر به مکان های مشابه هستند؟ خوب اگر اینطور است باید دوباره فکر کنید. داده‌های آخرین گزارش سفر جهانی در "بازار جهانی سفر"، همه چیزهایی را که باید در مورد پرتقاضاترین کشورهای جهان بدانید را نشان می‌دهد. بیایید باهم نگاهی به آنها بیندازیم.
سفرهای جدیدی که در این ماه محبوب هستند، سفر اورینتال اکسپرس از میان آسیا است که در فوریه امسال همراه با جشنواره های محلی، کنسرت تیلور سویفت و نمایشگاه های فرهنگی در سراسر آسیا، از کره جنوبی تا نپال، باز می گردد. در حالی که جمعیت در سریلانکا در این زمان کم شده و جای خود را به سواحل خالی می دهد، ژاپن از مسافران خود استقبال می کند.
کوه های باشکوه، دره های رودخانه دار و دریاچه های یخی در این مسیرهای راه آهن مرتفع منتظر شما هستند. از یک ماجراجویی مجلل و چند روزه در پرو گرفته تا یک سفر کوتاه از مرز سوئیس به ایتالیا، همه این مسیرهای ریلی یک چیز مشترک دارند و آن مناظر کوه های سر به فلک کشیده است.
ترین ها
دیدنی ها
دانستنیهای سفر
غذاهای ملل
فرهنگ و هنر
ایران گردی
ایده های سفر
سفرنامه ها
اخبار
ویدیو
ایرانگردی
-min.jpg)
-min.jpg)
-min.jpg)
-min.jpg)
-min.jpg)
-min.jpg)
-min.jpg)
-min.jpg)
-min.jpg)
-min.jpg)
-min.jpg)
-min.jpg)
-min.jpg)
-min.jpg)
-min.jpg)
-min.jpg)
-min.jpg)
-min.jpg)
-min.jpg)
-min.jpg)
آب و هوا
