موقعیت جغرافیایی استان چهارمحال و بختیاری:
استان چهارمحال و بختیاری یکی از استآنهای مرکزی ایران است که در 2150 متری از سطح دریا واقع شده و به همین علت لقب بام ایران را به آن داده اند. مرکز این استان شهرکرد می باشد. این استان از سمت شمال و مشرق با اصفهان، از سمت غرب با استان خوزستان، از جنوب با استان کهکیلویه و بویراحمد و از شمال غرب با استان لرستان همسایه است. چهارمحال و بختیاری مشتمل بر 10 شهرستان شهرکرد، لردگان، فارسان، اردل، کوهرنگ، کیار، بن، خانمیرزا، سامان، بروجن می باشد.
آب و هوا
چهارمحال و بختیاری از نظر آب و هوا به 4 اقلیم کلی تقسیم می گردد.
- اقلیم نیمه مرطوب معتدل سرد: در این مناطق تابستان‌ها معتدل و زمستانهای بسیار سرد است. این نوع آب و هوا، آب و هوای غالب کل استان است. حداقل دما و حداکثر دمای ثبت شده در این اقیلم به ترتیب ۳۲ درجه سلسیوس زیر صفر در دی ماه و ۴۲ درجه سلسیوس در مرداد ماه بوده است، که در شهرستان شهرکرد شامل بخشهای مرکزی، شلمزار، لاران، بن و قسمتی از بخش سامان و در شهرستان بروجن بخش مرکزی و شهرستان فارسان و شهر ناغان در شهرستان اردل جزو آن می‌باشد.
- اقلیم نیمه مرطوب کمی سرد: شهرستآنهای لردگان، بازفت، کوهرنگ و شهرستان سامان و در کل حاشیه زاینده رود دارای این نوع آب و هوا هستند. سرچشمه دو رود بزرگ کارون و زاینده رود که ده درصد از آب های داخلی را تشکیل می دهند از آب شدن برف های قله کوههای واقع در شهرستان کوهرنگ پدید می آید. پوشش غنی گیاهی و باغات میوه و بلوط به دلیل آب و هوای این منطقه است که رونق کشاورزی و دامپروری را موجب شده است. وقتی در مورد باغات میوه صحبت می کنیم از میوه های ارگانیک با عطر و بوی واقعی حرف می زنیم.
- اقلیم مرطوب و سرد کوهستانی : نواحی واقع شده در ارتفاعات بالای 3500 متر دارای این نوع آب و هوا هستند که بارش برف از اواسط پاییز با یخچال های دائمی و قله های پوشیده از برف و پوشش گیاهی بسیار فقیر از شاخصه های این نواحی هستند.
- اقلیم نیمه مرطوب بسیار گرم با زمستانهای کمی سرد: فقط در چهارمحال و بختیاری منطقه ساحلی رود ارمند در شهرستان لردگان دارای این نوع آب و هواست.
نام های قدیمی
نام های پیشین شهرکرد: دهکرد، دهکردین، دژگرد.
نام پیشین هفشجان: هوشنگیان.
نام پیشین لردگان: لوردغان، لردجان.
نام های پیشین فارسان: پارسوم، پارسون.
نام پیشین چلگرد: شوراب.
نام پیشین کیار: شلمزار.
مردم چهارمحال و بختیاری:
56 درصد مردم چهارمحال و بختیاری را لرهای بختیاری، 30 درصد آنها را فارسها و بقیه را ترک های قشقایی تشکیل می دهند. لرها به زبان فارسی پهلوی با گویش لری بختیاری صحبت می کنند و ترکهای قشقایی به زبان ترکی تکلم می کنند.
تاریخچه استان چهارمحال و بختیاری:
از آثار و نقاشی های مکشوفه در غار پیده در چهارمحال و بختیاری و همچنین سفالینه های یافت شده در تپه های باستانی هفشجان قدمت این استان به 9000 سال پیش به عصر نوسنگی، زمانی که انسانها کشاورزی را آموختند، بر می گردد. آب و هوای مساعد، زمین های حاصلخیز، چشمه های فراوان از مهمترین دلایل انسانها برای انتخاب زیستگاه بوده است که همه این عوامل در چهارمحال و بختیاری موجود است. در هزاره پنجم تا سوم پیش از میلاد عیلامیان تمدن بشری را پایه گذاری کردند و گمان می رود که لرها از اقوام عیلامی و کاسیت ها باشند. 4000 سال قبل از میلاد عیلامی ها دولت آنزان یا آنشان راتاسیس کردند و بیشترین سنگ نبشته های کشف شده به خط میخی در شهرستان ایذه در نزدیکی چهارمحال و بختیاری از آثار آن دوران است. چهارمحال و بختیاری تا قبل از سال 1332 با عنوان شهرستان شهرکرد و بختیاری از توابع استان اصفهان محسوب می شد که در این سال از اصفهان جدا شد و آن را بختیاری و چهارمحال نامیدند. چهار محال به مناطق روستایی اطلاق می شد که حد فاصل اصفهان و مناطق عشایری و ایل نشین بختیاری واقع شده بودند. منظور از چهار محال، چهار مکان لار، کیار، میزدج و گندمان بود که در شهرستآنهای شهرکرد، کیار، سامان، بن، فارسان و بروجن قرار داشتند. محال در واقع جمع مکسر کلمه محل است. منطقه بختیاری شامل شهرستآنهای کوهرنگ، اردل، لردگان و شهر نوغان از توابع شهرستان کیار می گردد.
خواهر خوانده ها
خواهر خوانده های چهار محال و بختیاری ابروتزو در ایتالیا و خواهر خوانده های شهرکرد ماربورگ در آلمان است.
غذا و دسر چهارمحال و بختیاری:
1. کباب بختیاری: وارد استان چهارمحال و بختیاری که می شوید روی شیشه تمام رستورآنها عبارت کباب بختیاری به چشم می خورد. طرز تهیه این کباب بسیار ساده است. برای این کار لازم است که گوشت گوسفندی را به اندازه گوشت کباب چنجه خرد کرد و در ماست، نعناع، آبلیمو، فلفل سبز، زعفران، نمک و پیاز مزه دار کرد. این مخلوط باید 24 ساعت در یخچال بماند تا حسابی ترد و مزه دار شود. بعضی به این مخلوط کیوی اضافه می کنند و بعد از 3 ساعت، گوشت ها را به سیخ کشیده و کباب می کنند در انتهای فرایند پخت کره را با قلمو روی کبابها می کشند تا گوشت نرم و لذیذتر شود. برای هر سیخ یک گوجه هم کباب می کنند و به همراه دوغ محلی و ریحان و نان نوش جان می نمایند. طعم این کباب به این دلیل منحصر به فرد است که از گوشت گوسفندانی تهیه می شود که در مراتع سرسبز چهارمحال و بختیاری چریده اند، زیرا در علوفه آنها هیچ گونه سم و کود شیمیایی به کار نرفته است.
2. خورشت به: کیفیت میوه های چهارمحال و بختیاری و عطر و طعم منحصر به فرد آنها فقط به خاطر آب و هوای مناسب و خاک حاصلخیز این منطقه است که باغداران را از استفاده سم های شیمیایی بی نیاز کرده است. «به» این منطقه از طعم و عطر بی نظیری برخوردار می باشد که بختیاری ها با آن خورشت به می پزند. طرز تهیه آن دقیقا مانند خورشت آلو است، فقط به جای سیب زمینی از به در آن استفاده می کنند. برای تهیه آن ابتدا به ها را به اندازه یک بند انگشت به صورت مکعبی خرد می کنند. اگر ریزتر باشه بافت به در اثر حرارت از بین می رود و در خورشت حل می شود. در قابلمه ای پیاز و گوشت را با ادویه و مقدار بسیار کمی نمک تفت می دهند، به آن رب گوجه فرنگی اضافه می کنند و اجازه می دهند تا گوشت ها نیم پز شود. سپس تکه های به را به همراه آلو بخارا به آن افزوده و بعد از اینکه پخته شد به میزان دلخواه شکر و آبلیمو به آن اضافه می کنند. این خورشت با پلو سرو می کنند.
3. گردو پلو: این یک غذای اعیانی است که در میهمانی های مهم تهیه می شود. برای این کار گوشت را با پیاز، ادویه، کمی نمک و فلفل می پزند. در این فاصله گردو را در آب خیس می کنند تا پوست قهوه ای روی آن کنده شود و سپس در روغن با زعفران تفت می دهند. سپس گردوی تفت داده شده را با زرشک تفت داده شده به همراه گوشت روی پلو تزیین می کنند.
4. گوجه پلو: گوجه پلو نوعی استانبولی است که در آن به جای گوشت از سیب زمینی استفاده می شود و گوشت آن جداگانه طبخ می گردد. ابتدا گوشت گوسفند را به اندازه یک بند انگشت خرد می کنند. سپس در قابلمه ای یک ردیف پیاز، یک ردیف سیر و یک ردیف گوشت می چینند و این کار را تا وقتی که گوشت ها تمام بشود انجام می دهند. بعد با مقدار کمی آب، نمک و فلفل روی شعله کم می پزند. در قابلمه دیگری پیاز نگینی را سرخ می کنند و با ادویه تفت می دهند. سپس گوجه پوره شده را به آن اضافه کرده و بعد از پخته شدن، برنج را در آب گوجه ها می پزنند. در نهایت با گوشت هایی که جداگانه پخته شده میل می کنند.
5. اوترشی: این غذا یک غذای مقوی و سریع است که بختیاری ها معمولا در هنگام کوچ، وقتی که امکانات زیادی ندارند آن را طبخ می کنند. برای تهیه این غذا باید پر زرد آلو در ظرفی به مدت یک ساعت خیس بخورد. همچنین در ظروف جداگانه ای انار دانه شده و خشک شده، گردو و بادام را خیس می کنند. انارها را بعد از یک ساعت خیس خوردن به مدت نیم ساعت می جوشانند. بادام و گردو را پوست گرفته و اندکی آن را نیمکوب می کنند. آرد سبوس دار را تفت می دهند و آب انار را که صاف کرده اند به آن می افزایند سپس خرما، گردو، بادام و پر زردآلو به همراه نعنا و پیاز خرد شده و زردچوبه را به آن اضافه می کنند.
6. شوربای قیمه ریزه: برای تهیه این آش لازم است ابتدا پیاز را با زردچوبه سرخ کرده. سپس به آن آب اضافه می کنند، جوش که آمد برنج را به پیاز اضافه می کنند. گوشت چرخ کرده را با پیاز رنده شده که آب آن کاملا گرفته شده با قدری نمک و فلفل و زردچوبه به صورت گلوله های کوچک درآورده و به مواد اضافه می کنند. سپس سبزی آش را به آن اضافه کرده و بعد از جا افتادن با نعناع داغ، ماست و آبلیمو میل می نمایند.
شیرینی های چهارمحال و بختیاری:
1. گز: سوغات مشترک اصفهان و چهارمحال بختیاری گز است. از آنجا که زمانی این خطه جزیی از اصفهان بوده است این شیرینی خوشمزه سوغات این خطه هم محسوب می شود که معروفترین آنها گز بلداجی است که از ترکیب گلوکز مایع، آب، آرد، تخم مرغ ، هل، مغز نیم کوب شده بادام یا پسته تهیه می شود. برای تهیه این شیرینی خوشمزه ابتدا سفیده های تخم مرغ را به حدی با همزن برقی
می زنند که سفت شود و حتی با برگرداندن ظرف هم از ظرف بیرون نریزد. در قابلمه ای شکر را با آب مخلوط کرده،روی حرارت می گذارند و هم می زنند تا شکرکاملا حل شده و تغییر رنگ دهد. حرارت زیر قابلمه را ملایم می کنند و گلوکز مایع را به آن اضافه می کنند و به قدری هم می زنند تا مواد غلیط و کش دار شود. برای اینکه بفهمند آیا مواد قوام آمده است یا نه، یک ظرف آب یخ را کنار قابلمه قرار می دهند و دو قاشق از مواد را داخل آب یخ می ریزند اگه حالت شکننده داشت مواد آماده است. همین طور که دایم هم می زنند از روی حرارت بر می دارند. مقداری از شهد گز را با گلاب به سفیده های تخم مرغ می افزایند و با همزن کمی می زنند. سپس همه مواد را به قابلمه اضافه می کنند و ده دقیقه با همزن می زنند تا مواد یک دست شود. مجددا مواد را روی حرارت قرار می دهند و مغز پسته ها را به آن اضافه می کنند و با همزن می زنند. وقتی که حالت چسبندگی آن از بین رفت مایع گز آماده است. مقداری از آن را برداشته با دست شکل می دهند و کف یک سینی آرد سفید می پاشند و گز ها را روی آن می چینند. گز آماده است.
2. کاکولی: نوعی نان شیرمال است که خمیرش از آرد، شیر، گردو، کشمش و بادام درست می شود و برای خوشرنگ شدن آن با قلمو روی آن زعفران و زرد تخم مرغ می مالند و روی آن گلرنگ و زیره می زنند و در تنور می پزند.
سوغاتی های چهارمحال و بختیاری:
1. قالی بافی: این سوغات زیبا که محصول تقریبا 31 استان ایران است در چهارمحال بختیاری مانند بقیه مناطق ایران طرح مخصوص به خود را دارد. طرح خشتی قالی های منطقه چالشتر شهرکرد از دیگر محصولات صادراتی این استان است که بعد از آذربایجان شرقی و کرمان در رتبه سوم صادرات فرش دستباف به خود اختصاص داده است.
2. گلیم: بختیاری ها با پشم دست ریس بهاره گوسفند گلیم هایی با طرح قابی می بافند و معروف ترین آن گلیم سوماک است که یکرو و ضخیم است.
3. گبه بافی: گبه نوعی زیر انداز با پرزهایی بلند است که در بروجن، شهرکرد، فارسان و اردل بافته می شود.
4. چوقا یا چوخا: نوعی عبای خاص ایل بختیاری است که از پشم گوسفندان در اواخر بهار تهیه می شود. این پشم به دست توانای زنان بختیاری به نخ و سپس به لباس چوقا که جامه ای مردانه است تبدیل می شود. بافت چوقا بین 20 تا 30 روز طول می کشد و روی دستگاههای بافت نواری ساده به عرض 50 تا 70 سانت و طول 2.5 متر به دو شکل ساده و طرحدار تهیه می شود. قسمت بالای آن که طرحدار و به صورت خطوط آبی تیره یا مشکی و سفید است را تهده نشقه و قسمت پایین آن که ساده است را تهده ساده می گویند. بهترین چوقا را نان طایفه کیارسی می بافند.
5. نمد مالی: نمدهای صادراتی محبوب اروپایی ها در شهرکرد و بروجن تولید می شوند که از محبوبیت زیادی بین گردشگران برخوردار است.
- گزسوغات شهر بلداجی، نان شیرمال کاکولی، قره قورت شهرکرد، بادام مامایی صادراتی محصول باغات شهرستان سامان، عسل گون محصول زنبوداری های بروجن، کوهرنگ، سامان و لردگان از دیگر سوغات این استان هستند.
دیدنی‌های استان
شهرکرد: شهرکرد را سوئیس ایران می نامند. از زیباترین جاهای دیدنی آن تالاب چغارخور، پارک ملی تنگه صیاد، موزه مردم شناسی، آبشار زردلیمه، حاشیه زاینده رود و پل خراجی را می توان نام برد.
لردگان: دریاچه سد کارون، چشمه برم، پل بارز و شوارز، منطقه حفاظت شده سبزکوه، آبشار تنگ زندان (مناسب برای کوهنوردان و صخره نوردان)، پارک جنگلی پروز، آبشار آتشگاه، منطقه جنگلی بازفت.
فارسان: آبشار پیرغار، دریاچه لاغرک، روستای راستاب، کتیبه های مشروطیت.
اردل: تالاب سولقان، غار اردل، آبشار دره عشق، آبشار بهشت آباد، منطقه شکار ممنوع خدا آفرید، حاشیه رودخانه ارمند، چشمه سرخون، روستای کاوند درویشان، روستای لندی، شوران آبسرده.
کوهرنگ: چشمه دیمه، آبشار شیخ علیخان، چشمه کوهرنگ، پیست اسکی، پل چلگرد، غار یخی چخما، دشت لاله های واژگون، منطقه حفاظت شده قیصری.
کیار: دریاچه شلمزار، سرچشمه های شهر گهرو، باغات گهرو، ناغان.
بن: گرداب بن، حاشیه زاینده رود، زیارتگاه‌های امامزاده بابا پیراحمد (ع) بن، امامزاده سید محمد (ع) بارده، امامزاده حارث بن علی، امامزاده سید بهاء الدین محمد (ع) شیخ شبان.
سامان: پل زمان خان، پل کاهکش، پل تاریخی هوره، روستای چلووان، حمام تاریخی ملا رحیم، غار آهکی، کوه قیس، روستای یاسه چاه، روستای هوره.
بروجن: امامزاده حمزه علی، چشمه سیاسرد، موزه مردم شناسی، تالاب گندمان
مراسم سنتی چهارمحال بختیاری:
1. مراسم ازدواج: مهمترین مراسم شاد در چهار محال و بختیاری جشن ازدواج است. معمولا بختیاری ها با اقوام خود ازدواج می کنند و فرزندان کسانی که با غریبه ها ازدواج کرده اند را بختیاری محسوب نمی کنند. به دلیل مسئولیتهای زیاد زن در خانه، معمولا مردان بختیاری با زنان زیادی ازدواج می کنند. مراسم ازدواج بختیاری ها با انتخاب عروس توسط مادر داماد آغاز می شود بدین ترتیب که مادر داماد به همراه پدر داماد و عده ای از ریش سفیدان به چادر یا خانه دختر رفته و با گفتن جمله فلانی را به غلامی بپذیرید، دختر خانواده مورد نظر را برای پسر خود خواستگاری می کنند. در صورتی که پدر عروس مخالف بود که عذری می آورد اما در صورت توافق نوبت به مراسم بلکه بندون می رسد. در این مراسم با هماهنگی قبلی مادر و خواهران داماد هدایایی نظیر پیراهن، شلوار، کفش، حنا و قند به خانه عروس می برند در صورتی که وضع پدر داماد خوب باشد کیفیت اجناس بالاتر و میزان قند آن بیشتر است. بعد از پسند شدن عروس توسط خواهران داماد قرار مراسم شیرینی اشکنون گذاشته می شود. که همان مراسم بله بران است مبلغ باسلق یا شیربها در این مراسم تعیین می شود و در صورت توافق، داماد باید دست پدر عروس را ببوسد که به آن مراسم دست بوسون می گویند. سپس مراسم قند اشکنون برگزار می شود. بعد از صرف غذا در خانه عروس باید مهلت پرداخت شیربها تعیین گردد. در صورتی که خانواده داماد ثروتمند باشند باسلق را همان روز پرداخت می کنند و در نهایت کله قندی را می شکنند و میهمانان با آن دهان خود را شیرین می کنند در این مراسم تاریخ عروسی تعیین می شود. در دوران نامزدی داماد باید به خانه نامزدش سر زده و هدایایی که به آن سرکری گویند می برد. در این دوران عروس از نامزدش رو می گیرد و یا به خانه همسایه ها یا بستگان می رود. بعد از مراسم قند اشکنون و تعیین تاریخ عروسی هر یک از مردان فامیل داماد که متاهل شده اند هدایایی چه نقدی چه غیر نقدی برای داماد می فرستند که در واقع کمکی به وی برای تشکیل زندگی می باشد به این هدایا اوزی می گویند. قبل از عروسی، داماد به خانواده عروس اعلام آمادگی برای برگزاری مراسم را می کند و آنها موظند جهیزیه را که لحاف و تشک، خورجین و خورج (لباس عروس) است، مهیا کنند خانواده داماد هم قدری بنشن به خانه عروس می فرستد که به آن با روزی می گویند. سپس همه خانواده و بستگان داماد به همراه توشمال ها که همانند نوازندگان محلی هستند به سمت خانواده عروس راه میفتند و به هلهله و شادی می پردازند. خانواده عروس نیز به استقبالشان آمده و آنها را به داخل خانه دعوت می کنند. جالب اینجاست که مراسم عروسی در صبح برگزار می شود و تا وقت ناهار جوانان ایل به سوارکاری و ترکه بازی با آهنگهای محلی که توشمال ها می نوازند می پردازند. دو ساعت بعد از صرف ناهار عروس و داماد روانه خانه داماد می شوند. عروس را سوار بر اسبی تزیین شده که جلوی آن یک پسر بچه 8 ساله نشسته است می کنند و در بین راه جمعی از جوانان که با عروس نسبت خویشاوندی دارند یا خود داماد سر بند عروس را می رباید و بقیه باید آن را از رباینده پس بگیرند در صورتی که شخص رباینده بتواند دستمال را حفظ کند برنده بازی خواهد بود. وقت رسیدن به خانه داماد عروس از پیاده شدن از اسب و ورود به خانه امتناع می کند و به اصطلاح زیر لفظی می خواهد که داماد گوسفندی را پیشکش کرده و جلوی در چادر جلوی پای نوعروس قربانی می کنند. عروس باید از روی خون گوسفند رد شود تا دچار چشم زخم نشود. جالب است که چادری که محل زندگی عروس و داماد است هم باید سفید باشد. و بعد از این که عروس دور آتش گشت وارد چادر می شود که پدر داماد و پسرش قبلا وارد شده اند و پدر داماد دست عروس و داماد را در دست هم می گذارد.
2. مراسم ختنه سوران: این مراسم در بین بختیاری ها دست کمی از مراسم عروسی ندارد. این مراسم معمولا توسط آرایشگر محلی دوره گرد برگزار می شود و توشمال ها یا نوازندگان محلی با نواختن سازهای محلی برای ترکه بازان به مجلس شور و حال می دهند. جوانان هم به مسابقات سوارکاری می پردازند.
3. رسم شکار: در بین ایل بختیاری مرسوم است جوانانی که قصد ازدواج دارند به کوه رفته و بز کل شکار کنند. بز کل بزی تک شاخ و تیز و چالاک است که شکار آن سخت است و شکار آن نشانه شجاعت و دلیری می باشد. قبل از شکار مادر شکارچی نان می پزد، نامزدش لباس برایش می دوزد و خواهرانش کره و دوغ محلی برایش تهیه می کنند تا همراه خود ببرد. بعد از چند روز گوشت شکار را برای عروسی بار می گذارند و مراسم عقد و عروسی برگزار می شود.
4. مراسم شب یلدا: مراسم شب یلدا در چهارمحال بختیاری مانند سایر نقاط ایران است که با دورهمی در خانه بزرگان فامیل و خوردن تنقلات همان منطقه، حافظ خوانی و شاهنامه خوانی برگزار می شود با این تفاوت که در این شب برای شام کدو تنبل که نماد خورشید است را با کشک آب پز می کنند. علاوه بر هدایایی که معمولا قوم داماد به طور تزیین شده برای نوعروسان می فرستند شامی از چلو مرغ هم به خانواده عروس پیشکش می گردد.
5. بردسنگی: بختیاری ها وقتی دلیر مردی را از دست می دهند بر مزار وی سر یک شیر سنگی را نصب می کنند که به آن برد سنگی می گویند.
6. مراسم عزاداری بختیاری ها: این مراسم همراه با سازهای محلی و آهنگ های حزن آمیز است. تمام مردان متاهل فامیل مبلغی را به عنوان کمک خرج برای برگزاری شب سوم، هفته وچهلم می پردازند.
ترین ها
دیدنی ها
دانستنیهای سفر
غذاهای ملل
فرهنگ و هنر
ایران گردی
ایده های سفر
سفرنامه ها
اخبار
ویدیو
ایرانگردی
-min.jpg)
-min.jpg)
-min.jpg)
-min.jpg)
-min.jpg)
-min.jpg)
-min.jpg)
-min.jpg)
